BURSA ve KARAPAPAK / TEREKEME TÜRKLERİ
Şehirler de yaşam zordur. Bunu fark eden insanlar doğal bir dürtü ile arada olmanın yollarını ararlar. Çeşitli örgütlenmeler yoluyla dayanışırlar. Sendikalarda, hemşeri derneklerinde ve diğer kuruluşlar içinde yer alarak “yaşamlarını ellerinde tutmak” isterler.
****
Bursa göçmenlerin sevgili şehri olması hasebiyle, sosyal yaşamımızda hemşeri derneklerinin ağırlığı vardır. Balkan göçmenleri dernekleri ve Artvin dernekleri bunlardan en etkilileridir. Diğer taraftan Kafkas dernekleri, Kırım dernekleri gibi etnik toplulukların birlik faaliyetleri vardır.
Politikacıların her zaman ilgi gösterdikleri bu yapılanmalar da son yıllarda yeni ve güçlü bir eğilim kendini göstermektedir. Artık bu sivil toplum kuruluşları kendilerini siyaseten temsil edecek insanları doğrudan belirlemek istemektedirler.
Bir “farkına varış” sürecine girilmiştir. Bilindiği gibi yüzme öğrenen insanların yüzgeçleri çıkmaz; suyun üzerinde kalabildiklerini fark ettiklerinde yüzebildiklerini anlarlar. Bu nedenle fark etmek, önemli bir değişim göstergesidir.
****
Son yıllarda Karapapak-Terekeme Türkleri de kendilerini fark etmeye başlamışlardır. Tabi her şeyde olduğu gibi bu hareketlenmenin temelinde sosyal, ekonomik ve politik güdülerin olduğu unutulmamalıdır.
Bursa da mühendis, avukat, hekim, öğretmen ve işadamlarından kurulu 12 kişilik bir “terekeme / karapapak kültür platformu” aylık toplantılarla kendine bir yol çizmeye çalışmaktadır.
Ünlü Terekeme Ozanlar, Murat Çobanoğlu-Şeref Taşlıova atışması...
Kafkasya kökenli bir Türk boyu olan Terekemeler siyah astragan bir kalpak giydikleri için Karapapak adıyla da tanınmışlardır.
Tarihçiler tarafından Kıpçak, Kuman, Bulgar ve Hazar Türklerin Önasyadaki kolu olarak kabul ediliyorlar.(*)
93 harbi denilen 1877–78 Osmanlı - Rus savaşlarından sonra Kafkasya’dan Türkiye’ye göç eden 500 bin insan içinde yoğunluklu olarak Terekemeler de vardı. Ardahan Çıldır ve Selim’de en yoğun olmak üzere Muş Bulanık, Sivas Kangal, Tokat, Amasya, Adana, Ağrı gibi bölgelerde Terekeme köyleri vardır.
Terekemeler, Kıpçak lehçesi denen Türkçe şiveyle konuşurlar. Azericeye yakın bu şive nedeniyle Azerilerle karıştırılmışlardır.
Terekemenin anlamı kimilerine göre Türkmen kelimesinin Arapça sürümünden gelmekte; kimilerine göre ise “tereke” yani “mirasçı” anlamına gelmektedir. Türkolog İren Melikof’a göre İran’ın Sulduz bölgesinde yaşayan Terekemeler “görenler” veya “sırrı arayanlar” gibi gizemli isimlerle anılmaktadırlar.(**)
Terekeme / Karapapak Türkleri; ırkçılıktan uzak, hoşgörülü, mizah duyguları güçlü ve destansı sözlü edebiyatlarıyla tanınırlar. Ünlü edebiyatçımız Yaşar Kemal, baba tarafının Terekeme olduğunu ATV’deki bir programda açıklaması bu kültürün çağdaş edebiyat içinde yaşadığının göstergesidir.
****
Kültürlerin özgün motifleriyle korunması çeşitliliğe ve kültürel zenginliğe büyük katkı sağlar. Bu anlamda kendilerini ifade etme gereği duyan Bursalı Karapapak-Terekeme Türklerinin örgütlenme çabaları önemlidir. Hayırlı olsun.
Kaynaklar:
(*) Ensar Aslan/ Çıldır’lı Aşık Şenlik Atatürk Üniversitesi Yayınları; www.turkolog.org
(**) İren Melikof / Uyur İdik Uyardılar
11.09.2006 / www.bursa.net
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder